Yıllık Ücretli İzin Hakkı;Yıllık izin kullanımı Anayasal bir hak olup detayları 4857 sayılı kanun çerçevesinde düzenlenmiştir.
Anayasa'nın 50'nci maddesinde izin hakkı aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:
Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı
yillikizinhesaplama
- Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.
- Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.
- Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.
- Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları Kanunla düzenlenir.
Çalışanlar ne zaman yıllık izne hak kazanırlar?
İş Kanunu 53'üncü maddeye göre, çalışanların yıllık izne hak kazanabilmeleri için bir tam yıl çalışmaları gerekir.
Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanun'un yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beşinci yıl dâhil) olanlara on dört günden,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) On beş yıl (on beşinci yıl dâhil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün artırılarak uygulanır.
Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
Yıllık izin süreleri, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir."
Ücretsiz izinler yıllık izin hak ediş gününü erteler mi?
Ücretsiz izin dönemlerinde iş sözleşmesi askıda kabul edildiği için yıllık izin hak ediş tarihini ücretsiz izin günü kadar ileri bir tarihe erteler.
Örneğin, işe başlama tarihi 20 Mart 2020 olan bir çalışan daha sonra 10 günlük bir ücretsiz izin alması hâlinde, yıllık izin hak ediş tarihi 20 Mart 2021 yerine 10 gün ertelenerek 30 Mart 2021 tarihi olacaktır.
Yıllık izin süreleri ne kadardır?
İş Kanunu 53'üncü maddeye göre; hizmet süresine (kıdeme) göre yıllık izin süreleri aşağıdaki gibidir:
yillikizinhesaplama
| Şirketteki Hizmet Yılı | İzin Süresi |
|---|---|
| 1-5 Yıl (5. dâhil) | 14 İş Günü |
| 5-15 Yıl (15. dâhil değil) | 20 İş Günü |
| 15 Yıl ve üstü | 26 İş Günü |
On sekiz yaşın altındaki ve elli yaşın üzerindeki çalışanlar için yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olmamalıdır. Yıllık ücretli izin süresi, iş sözleşmeleri ve toplu sözleşmelerle artırılabilir.
Bir yıllık çalışma süresini tamamlamadan önce çalışanın önceden kullandığı yıllık izinler, bir sonraki yıl kazanılacak yıllık izin günlerinden düşülecektir.
Derhal fesih varsa, tahakkuk eden ancak çalışan tarafından kullanılmayan yıllık izin ücretleri fesihte ödenir.
Kullanılmayan izinler silinir mi yoksa bir sonraki döneme aktarılabilir mi?
Anayasanın ve İş Kanunu'nun 53'üncü maddeleri uyarınca kullanılmayan izinler hiçbir şekilde silinemez ve tamamı bir sonraki döneme aktarılır.
İşveren çalışana mecburi yıllık izin kullandırabilir mi?
4857 sayılı İş Kanunu'nun 53'üncü maddesine göre; "Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez." Buna istinaden işverenler de bu izinlerin kullanılmasından sorumlu olmakta ve çalışan açısından yıllık izin kullanmama durumu söz konusu olmamaktadır.
Çalışanların birikmiş izinlerine rağmen izin kullanmak istememesi üzerine işveren olarak "yönetim hakkı" çerçevesinde iş planlarınıza uygun bir tarihte çalışana yıllık izin kullandırabilirsiniz. (İlgili Kanun maddesinden bu izni kullandırmanın aynı zamanda işveren açısından bir yükümlülük olduğu da anlaşılabilir.)
Çalışanların bu konuda itiraz etme hakları söz konusu olmayacaktır. Ancak, iznini başka bir tarihte kullanmayı teklif edebilir ve size de uygunsa çalışanla anlaşarak izni o tarihler arası kullandırabilirsiniz.
Bununla birlikte 56'ncı maddedeki hükümlere göre de işverenlerin bu izni kullandırmalarının bir yükümlülük olduğu anlaşılabilir. Ayrıca, yıllık iznin bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere, bölümler hâlinde kullandırılabilir. Ancak yine karşılıklı anlaşma ilkesi gereğince bölümleri karşılıklı olarak serbestçe belirleyebilirsiniz.
Yıllık ücretli izin yerine işveren para önerebilir mi veya çalışan tarafından talep edilebilir mi?
Anayasa'nın 50'nci maddesi ve İş Kanunu'nun 53'üncü maddesine istinaden dinlenmek çalışanın hakkıdır ve bu nedenle izin süreleri paraya çevrilip çalışana teklif edilemez veya çalışan böyle bir talepte bulunamaz.
Kullanılmayan izinler çalışanın işten ayrılması hâlinde ne olur?
İİş kanununun 59'cu maddesine istinaden tüm kullanılmamış izinlere ilişkin ücret, çalışanın işten ayrılması hâlinde kendisine ödenir.
Madde 59 aşağıda şekildedir:
Sözleşmenin sona ermesinde izin ücreti
"Madde 59 – İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi hâlinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zaman aşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi hâlinde 17'nci maddede belirtilen bildirim süresiyle, 27'nci madde gereğince işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez."
Kullanılmayan izin ücreti nasıl hesaplanır?
Kullanılmayan izinler en son brüt ücret üzerinden hesaplanır (prim vb. ek menfaatler dikkate alınmamaktadır).
Örneğin, kullanılmayan izinleri 6 gün olan bir çalışan için;
Brüt Ücret = 6000 TL
Günlük Brüt Ücret = 6000 / 30 = 200 TL
İzin Ücreti = 200 * 6 = 1200 TL
Yıllık izin ücreti
"Madde 57 - İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.
Bu ücretin hesabında 50'nci madde hükmü uygulanır.
Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayıp da akort, komisyon ücreti, kâra katılma ve yüzde usulü ücret gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan işçinin izin süresi için verilecek ücret, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplanır.
Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, izin ücreti işçinin izine çıktığı ayın başı ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde bu ücret, yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından ödenir.
Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir."
Aynı işverenin çeşitli iş yerlerinde çalışanlar için yıllık izin hak ediş süresi nasıl hesaplanır?
İş Kanunu'nun 54'üncü maddesi gereği bu şekilde bir çalışma söz konusuysa süreler birleştirilir ve ayrıca bu sürelerin kesintiye uğramamış olması gerekmektedir.
Madde 54 aşağıdaki şekildedir:
Yıllık ücretli izne hak kazanma ve izni kullanma dönemi
"Madde 54 - Yıllık ücretli izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli iş yerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Şu kadar ki, bir işverenin bu Kanun kapsamına giren iş yerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin iş yerlerinde bu Kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır.
Bir yıllık süre içinde 55'inci maddede sayılan hâller dışındaki sebeplerle işçinin devamının kesilmesi hâlinde bu boşlukları karşılayacak kadar hizmet süresi eklenir ve bu suretle işçinin izin hakkını elde etmesi için gereken bir yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır.
İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru ve yukarıdaki fıkra ve 55'inci madde hükümleri gereğince hesaplanır.
İşçi yukarıdaki fıkralar ve 55'inci madde hükümlerine göre hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır.
Aynı bakanlığa bağlı iş yerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin iş yerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı iş yerlerinde geçen süreler, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulur."
Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan hâller
"Madde 55 - Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılır:
a) İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler (Ancak, 25'inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreden fazlası sayılmaz.)
b) Kadın işçilerin 74'üncü madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler.
c) İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.)
d) Çalışmakta olduğu iş yerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak, işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın on beş günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla)
e) 66'ncı maddede sözü geçen zamanlar
f) Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.
g) 3153 sayılı kanun'a dayanılarak çıkarılan yönetmeliğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler. (1)
h) İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılmaları sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.
ı) (Değişik: 04.04.2015-6645/35 md.) Ek 2'nci maddede sayılan izin süreleri,
j) İşveren tarafından verilen diğer izinler ile 65'inci maddedeki kısa çalışma süreleri.
k) Bu Kanunun uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi."
Yıllık ücretli iznin uygulanması
"Madde 56 - Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez.
Bu iznin 53'üncü maddede gösterilen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur.
Ancak, 53'üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir.
İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.
Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.
Yıllık ücretli izinleri iş yerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.
İşveren, iş yerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
Alt işveren işçilerinden, alt işvereni değiştiği hâlde aynı iş yerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık ücretli izin süresi, aynı iş yerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanır. Asıl işveren, alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla, alt işveren ise altıncı fıkraya göre tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlüdür."
İzinde çalışma yasağı
"Madde 58 - Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir."
Daha fazla detay ve bilgi
